Xác định xây dựng, chỉnh đốn Đảng là nhiệm vụ then chốt, trong đó việc đẩy mạnh “Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” sẽ góp phần làm cho Đảng ngày càng trong sạch, vững mạnh, nhất là trong giai đoạn hiện nay, bên cạnh những thời cơ, vận hội, dân tộc Việt Nam cũng đứng trước nhiều khó khăn, thách thức, đòi hỏi vai trò lãnh đạo của Đảng và sự tiên phong, gương mẫu của từng đảng viên phải được phát huy, từ đó đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ mà lịch sử dân tộc giao phó.
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định, để xây dựng Đảng thứ nhất phải xây dựng về chính trị, tư tưởng - lý luận. Dẫn chứng luận điểm “Không có lý luận cách mệnh thì không có cách mệnh vận động” của V.I.Lênin vào tác phẩm “Đường Kách mệnh” của mình, Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng phải dựa vào lý luận cách mạng và khoa học của chủ nghĩa Mác - Lênin, phải làm cho chủ nghĩa Mác - Lênin trở thành nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho mọi hành động của Đảng và đường lối chính trị là một vấn đề cốt tử trong sự tồn tại, phát triển của Đảng. Bên cạnh đó, Đảng ta cũng cần song hành xây dựng tổ chức, bộ máy và công tác cán bộ, Người khẳng định sức mạnh của Đảng bắt nguồn từ tổ chức, trong đó phải đặc biệt coi trọng vai trò của chi bộ, bởi đây là hạt nhân, quyết định chất lượng lãnh đạo của Đảng; là môi trường tu dưỡng, rèn luyện và cũng là nơi giám sát đảng viên, gắn kết giữa Đảng với quần chúng nhân dân. Về công tác cán bộ, Người luôn quan tâm xây dựng, rèn luyện đội ngũ cán bộ, đảng viên có đức, có tài. Theo Người: “Cán bộ là những người đem chính sách của Đảng, của Chính phủ giải thích cho dân chúng hiểu rõ và thi hành. Đồng thời đem tình hình của dân chúng báo cáo cho Đảng, cho Chính phủ hiểu rõ, để đặt ra chính sách đúng. Vì vậy, “Đảng phải nuôi dạy cán bộ, như người làm vườn vun trồng những cây cối quý báu. Phải trọng nhân tài, trọng cán bộ, trọng mỗi một người có ích cho công việc chung của chúng ta”. Người cũng yêu cầu: “Khi cất nhắc một cán bộ, cần phải xét rõ người đó có gần gũi quần chúng, có được quần chúng tin cậy và mến phục không. Lại phải xem người ấy xứng với việc gì. Nếu người có tài mà dùng không đúng tài của họ, cũng không được việc. Nếu cất nhắc không cẩn thận, không khỏi đem người bô lô ba la, chỉ nói mà không biết làm, vào những địa vị lãnh đạo. Như thế rất có hại”. Đặc biệt, Hồ Chí Minh phê bình mạnh mẽ việc cất nhắc, bổ nhiệm cán bộ theo hướng cục bộ, địa phương, “một người làm quan cả họ được nhờ”. Người căn dặn: “Cất nhắc cán bộ, phải vì công tác, tài năng, vì cổ động cho đồng chí khác thêm hăng hái. Như thế, công việc nhất định chạy. Nếu vì lòng yêu ghét, vì thân thích, vì nể nang, nhất định không ai phục, mà gây nên mối lôi thôi trong Đảng. Như thế là có tội với Đảng, có tội với đồng bào...”.
Trong quá trình xây dựng, chỉnh đốn Đảng, mỗi đảng viên phải thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự “Cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư”. Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng: Xây dựng Đảng về đạo đức là cơ hội để mỗi cán bộ, đảng viên tự rèn luyện, giáo dục và tu dưỡng tốt hơn, hoàn thành các nhiệm vụ mà Đảng và nhân dân giao phó, đặc biệt là giữ gìn phẩm chất đạo đức cách mạng. Người cũng đưa ra tiêu chí của một cán bộ tốt phải là người vừa có đức, vừa có tài. Và trong quá trình triển khai thực hiện cũng cần nắm chắc những nguyên tắc cốt lõi.
Trước hết, đó là nguyên tắc tập trung dân chủ, đây là nguyên tắc tổ chức cơ bản trong xây dựng Đảng. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: Tập trung trên nền tảng dân chủ và dân chủ dưới sự chỉ đạo tập trung, là cơ sở của tập trung. Nếu không có sự gắn bó và thống nhất với nhau sẽ dẫn tới độc đoán chuyên quyền và tự do vô tổ chức, vô kỷ luật.
Thứ hai, nguyên tắc tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách. Nguyên tắc này cũng có hai mặt gắn bó mật thiết với nhau, gần với nguyên tắc tập trung dân chủ vì tập thể lãnh đạo là dân chủ, cá nhân phụ trách là tập trung. Trả lời cho câu hỏi “Vì sao cần phải có tập thể lãnh đạo? - Người viết: Vì một người dù khôn ngoan tài giỏi mấy, dù nhiều kinh nghiệm đến đâu, cũng chỉ trông thấy, chỉ xem xét được một hoặc nhiều mặt của một vấn đề, không thể trông thấy và xem xét tất cả mọi mặt của một vấn đề. Vì vậy, cần phải có nhiều người…
Thứ ba, là tự phê bình và phê bình. Ý nghĩa của nguyên tắc này ở chỗ Đảng cũng từ trong xã hội mà ra nên có những căn bệnh trong xã hội lây ngấm vào Đảng. Cá nhân đảng viên, cán bộ cũng là con người, cũng có cái tốt, xấu, thiện, ác trong lòng. Vì vậy, tự phê bình và phê bình giống như việc rửa mặt hằng ngày, làm cho phần tốt trong mỗi con người nảy nở như hoa mùa xuân, phần xấu mất dần đi. Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Một Đảng mà giấu giếm khuyết điểm của mình là một Đảng hỏng. Một Đảng có gan thừa nhận khuyết điểm của mình, vạch rõ những cái đó, vì đâu mà có khuyết điểm đó, xét rõ hoàn cảnh sinh ra khuyết điểm đó, rồi tìm kiếm mọi cách để sửa chữa khuyết điểm đó. Như thế là một Đảng tiến bộ, mạnh dạn, chắc chắn, chân chính”.
Thứ tư, nguyên tắc kỷ luật nghiêm minh, tự giác. Kỷ luật là sức mạnh của một tổ chức đảng và của mỗi đảng viên bắt nguồn từ ý thức tổ chức kỷ luật nghiêm minh, tự giác. Tính nghiêm minh của kỷ luật Đảng đòi hỏi tất cả mọi tổ chức đảng, mọi đảng viên đều phải bình đẳng trước Điều lệ Đảng, trước pháp luật của Nhà nước, trước mọi quyết định của Đảng. Uy tín của Đảng bắt nguồn từ sự gương mẫu của mỗi đảng viên trong việc tự giác tuân thủ kỷ luật của Đảng, của Nhà nước, của đoàn thể nhân dân.
Thứ năm, nguyên tắc đoàn kết thống nhất trong Đảng. Đoàn kết thống nhất phải dựa trên cơ sở lý luận của Đảng là chủ nghĩa Mác - Lênin; cương lĩnh, Điều lệ Đảng; Đường lối, quan điểm của Đảng; Nghị quyết của tổ chức đảng các cấp. Muốn đoàn kết thống nhất phải thực hành dân chủ rộng rãi ở trong Đảng, thường xuyên và nghiêm chỉnh tự phê bình và phê bình, thường xuyên tu dưỡng đạo đức cách mạng, chống chủ nghĩa cá nhân và các biểu hiện tiêu cực khác, phải “sống với nhau có tình, có nghĩa”. “Các đồng chí từ Trung ương đến các chi bộ cần phải giữ gìn sự đoàn kết nhất trí của Đảng như giữ gìn con ngươi của mắt mình”.
Trải qua các Kỳ Đại hội, Ban Chấp hành Trung ương Đảng ta đã đề ra nhiều Nghị quyết quan trọng, trong đó phải kể đến Nghị quyết số 04 về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hoá" trong nội bộ và được triển khai xuyên suốt qua các khóa XI, XII, XIII. Đồng thời, lan toả rộng khắp Cuộc vận động đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.
Để xây dựng, chỉnh đốn Đảng trong giai đoạn cách mạng mới hiện nay, trước hết, cần nâng cao bản lĩnh chính trị và trí tuệ của Đảng. Kiên định và vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội vào thực tiễn lãnh đạo cách mạng của Đảng; thường xuyên bồi dưỡng cho cán bộ, đảng viên về lý luận, Đường lối, Chủ trương của Đảng, truyền thống dân tộc và kiến thức mới của thời đại; kiên định đường lối đổi mới và những nguyên tắc trong xây dựng Đảng; giữ vững bản chất giai cấp công nhân; nâng cao bản lĩnh, trí tuệ, tính chiến đấu của cán bộ, đảng viên, trước hết là cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp; nâng cao năng lực dự báo, ứng phó với các thách thức, biến động của tình hình…
Thứ hai, là coi trọng xây dựng Đảng về tư tưởng. Tập trung đổi mới mạnh mẽ nội dung, phương thức công tác tư tưởng, bảo đảm tính đảng, tính khoa học, tính chiến đấu, tính thực tiễn; nâng cao chất lượng công tác tuyên truyền, giáo dục, học tập chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, Đường lối, Chủ trương của Đảng, Chính sách, Pháp luật của Nhà nước. Tiếp tục đổi mới nội dung, chương trình, phương pháp giáo dục lý luận chính trị; kết hợp chặt chẽ giáo dục, học tập lý luận với rèn luyện, thử thách trong thực tiễn, góp phần nâng cao nhận thức, hành động trong Đảng và mỗi cán bộ, đảng viên. Tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, kiên quyết đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch; chủ động phòng, chống “diễn biến hòa bình”, thông tin xấu độc trên Internet, mạng xã hội.
Thứ ba, phải kiên quyết, kiên trì thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI, XII, XIII) về xây dựng, chỉnh đốn Đảng gắn với thực hiện Chỉ thị 05 của Bộ Chính trị về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; ngăn chặn, đẩy lùi suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, "tiêu cực" sát hợp tình hình mới. Trong đó, nhấn mạnh sự nguy hiểm của biểu hiện phai nhạt lý tưởng cách mạng, không kiên định con đường xã hội chủ nghĩa, mơ hồ, dao động, thiếu niềm tin; nói trái, làm trái quan điểm, đường lối của Đảng; sa sút về ý chí chiến đấu, thấy đúng không dám bảo vệ, thấy sai không dám đấu tranh. Thực hiện nghiêm tự phê bình và phê bình; coi trọng công tác kiểm tra, giám sát, bảo vệ chính trị nội bộ. Thực hiện tốt quy định nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp.
Thứ tư, phải xây dựng, củng cố các tổ chức cơ sở đảng thực sự là nền tảng và hạt nhân chính trị ở cơ sở. Cần khảo sát, đánh giá thực trạng từng tổ chức cơ sở đảng để có biện pháp đổi mới, chỉnh đốn cho phù hợp, bảo đảm mỗi loại hình cơ sở hoạt động theo đúng chức năng, nhiệm vụ và tương thích với tổ chức bộ máy hệ thống chính trị; tăng cường chấn chỉnh, củng cố các cơ sở yếu kém; chú trọng đào tạo, bồi dưỡng, đãi ngộ cán bộ cơ sở, bố trí đúng đội ngũ cán bộ chủ chốt, góp phần nâng cao năng lực lãnh đạo, kỹ năng, nghiệp vụ công tác đảng cho đội ngũ cấp ủy viên cơ sở, nhất là bí thư cấp ủy. Phát huy vai trò của tổ chức cơ sở đảng trong quy tụ sức mạnh, lãnh đạo đơn vị hoàn thành nhiệm vụ chính trị; làm tốt công tác quản lý, giáo dục, rèn luyện, kết nạp đảng viên và thường xuyên rà soát, sàng lọc đưa những đảng viên không còn đủ tư cách ra khỏi Đảng.
Thứ năm, là tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược và người đứng đầu vững mạnh. Tiếp tục hoàn thiện thể chế, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền gắn với kiểm soát chặt chẽ quyền lực trong công tác cán bộ theo đúng tinh thần chỉ đạo của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng: “đừng nhìn gà hoá cuốc”, “đừng thấy đỏ tưởng là chín”, đừng chỉ thấy “cái mã bên ngoài, nó che đậy cái sơ sài bên trong”. Vì thế, cần đổi mới mạnh mẽ công tác đánh giá cán bộ; không để lọt những người cơ hội chính trị, tham vọng quyền lực, chạy chức, chạy quyền, lợi ích nhóm, … vào đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp; đồng thời, không để sót những cán bộ thực sự có đức, có tài. Tăng cường bồi dưỡng, giáo dục, rèn luyện nâng cao trình độ mọi mặt cho cán bộ; phân công, giao nhiệm vụ cụ thể, đúng người, đúng việc và đưa cán bộ, đảng viên vào hoạt động thực tiễn để rèn luyện.
Thứ sáu, là đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng trong điều kiện mới; tăng cường mối quan hệ mật thiết giữa Đảng với nhân dân. Tiếp tục thể chế hóa mối quan hệ “Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ”. Đồng thời gắn đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng với đổi mới phong cách hoạt động, lề lối làm việc dân chủ, thiết thực, nói và làm thống nhất, khắc phục bệnh quan liêu, tùy tiện, chủ quan, hình thức.
Thực tiễn qua 90 năm lãnh đạo cách mạng Việt Nam cho thấy, Đảng Cộng sản Việt Nam luôn coi trọng công tác xây dựng Đảng, không chỉ xem đây là nhiệm vụ then chốt, quyết định đến sức mạnh, uy tín của Đảng, mang tầm chiến lược, mà còn là công việc thường xuyên của Đảng. Xây dựng và chỉnh đốn Đảng đòi hỏi Đảng phải kiên định chủ nghĩa Mác - Lênin, xuất phát từ thực tiễn Việt Nam, hiểu rõ phong trào cách mạng Việt Nam; kiên định con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội, vai trò lãnh đạo của Đảng đối với cách mạng Việt Nam, xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, phát triển và thực hành dân chủ rộng rãi, xây dựng Nhà nước pháp quyền của dân, do dân và vì dân, thực hiện “Đảng - dân một ý chí”, làm cho Đảng thực sự trong sạch, vững mạnh, đoàn kết thống nhất trên cơ sở tự phê bình và phê bình, trở thành một Đảng “vừa đạo đức, vừa văn minh”, xứng đáng là người lãnh đạo cách mạng Việt Nam.
T/h: Thanh Tùng